U svakom gradu imali smo ulicu, trg ili školu koji su nosili njegovo ime. Ivo Lola Ribar bio je slavni heroj, jedan od najistaknutijih ljudi jugoslovenskog revolucionarnog pokreta i čovek koji je, po rečima nekih saboraca, među partizanima bio voljeniji od Tita. Sin doktora Ivana Ribara poginuo je u 27. godini, godinu i po dana nakon što je njegova voljena verenica Sloboda Trajković izgubila život u logoru Banjica. Njegova harizma, blistavi um i život koji je posvetio ostvarivanju revolucionarnih ideja, učinile su da ostavi neizbrisiv trag među žiteljima cele bivše Jugoslavije.
Sin političara u revolucionarnom studentskom pokretu
Rođen je kao Ivan Ribar 23. aprila 1916. godine u Zagrebu. Danas je na mestu njegove rodne kuće ruševina, a nekadašnja Reinerova ulica nosi naziv Jurja Žerjavića. Svima nam je poznato ime Ivo Lola Ribar. Međutim Muharem Bazdulj, jedan od Ribarovih biografa, navodi da je njegov nadimak zapravo Lolo, koji mu je u detinjstvu nadenula majka. Lola je zapravo beogradski oblik njegovog pravog nadimka. Otac mu se takođe zvao Ivan Ribar i u to vreme je bio narodni poslanik u Pešti. Majka Antonija Šimat (Tonica) bila je udovica sa troje dece koja se udala za njegovog oca. Rodila mu je dva sina, Ivu i Juricu. Porodica nije dugo živela u Zagrebu, već se selila u Đakovo, potom Karlovac i naposletku u Beograd.
Ivo je u Beogradu završio gimnaziju. Prvu godinu fakulteta političkih nauka proveo je u Parizu, ali nakon ubistva kralja Aleksandra u Marselju, seli se u Ženevu. Tamo je studirao političku ekonomiju, ali se već 1935. vraća u Beograd gde upisuje Pravni fakultet. Već u srednjoškolskim danima proučavao je filozofiju i ideje Ničea, Hegela, Marksa i Lenjina. Naginjao je više ka drugoj dvojici i izabrao socijalizam kao svoj pogled na svet. Tokom studentskih dana, Lola je upoznao članove Komunističke partije Jugoslavije i SKOJ-a. Ubrzo je postao član Saveza komunističe omladine Jugoslavije i predstavljao ga na brojnim međunarodnim kongresima. Već 1937. godine Josip Broz Tito u Loli prepoznaje potencijal i postavlja ga na čelo Centralne izvršne komisije pri Centralnom komitetu KPJ. Postaje jedan od Titovih najbližih saradnika i vođa omladinskih antifašističkih pokreta u Kraljevini Jugoslaviji.
Dok je vodio štrajkove, pisao propagandni materijal i bio urednik novina „Student“ i „Mladost“, diplomirao je na pravima. Potom je upisao još jedan fakultet, Filozofski. Iste godine je uhapšen i odveden u koncentracioni logor u Bileći. Tamo je upoznao druge komuniste – Mošu Pijadu i Ivana Milutinovića. Nakon pet meseci, pušten je iz logora pod pritiskom javnosti. Ponovo je izabran za sekretara Centralog komiteta na Šestoj zemaljskoj konferenciji SKOJ-a.
Ivo Lola Ribar u NOB-u
Lola je pripremao narodni ustanak od samog početka nemačke okupacije tokom Drugog svetskog rata. U septembru 1941. godine prelazi u Užičku republiku, prvu veću oslobođenu teritoriju u okupiranoj Evropi. Odlazi u Zagreb kao Titov izaslanik i zajedno sa Edvardom Kardeljem organizuje Narodnooslobodilački pokret (NOP). Posle studentskih dana, opet se bavio novinarstvom. Bio je glavni i odgovorni urednik lista „Omladinska borba“ i član redakcije „Borbe“. Međutim, njegova najveća zasluga tokom narodnooslobodilačke borbe bila je pristupanje mladih NOP-u kroz USAOJ (Ujedinjeni savez antifašističke omladine Jugoslavije). Ovaj savez stvoren je u decembru 1942. godine.
Sloboda Trajković – ljubav u vreme rata
Devojka iz Vrnjačke banje, kćer uglednog apotekara, bila je studentkinja hemije. Njen otac pomagao je partizanima sa lekovima, a njen brat Miroslav bio je učesnik Antifašističkog pokreta. On je upoznaje sa sekretarom SKOJ-a Ivom Lolom Ribarom. Večera povodom svadbe Slobode i Ive, koja je bila zakazana za 6. april 1941. nije se organizovala zbog bombardovanja Beograda. Lola odlazi u partizane, kao i cela njegova porodica. Sloboda, njegova verenica, želela je da ide sa njim, ali on joj nije dozvolio. U želji da je zaštiti, savetovao joj je da se vrati u rodnu Vrnjačku banju.
Razmenjivali su pisma, a jedno od njih smatra se najlepšim ljubavnim pismom ikad napisanim u Jugoslaviji. Nažalost, to pismo sloboda nikada nije pročitala, jer nije mogla da izbegne strašnu sudbinu. Gestapo je pronašao pismo i uhapsio celu porodicu Trajković. Pred njom je bio težak izbor – da li će izdati Lolu i namamiti ga pismom u Beograd ili će ona i njena porodica završiti u logoru Banjica. U zloglasnom logoru 9. maja 1942. godine skoro svi Trajkovići su stradali. Međutim, odanost i ljubav Slobode Trajković ostaće večno upamćeni u srpskoj istoriji. U opštini Voždovac jedna ulica nosi njeno ime, a glumac Dragan Mićalović je svoju ćerku nazvao po Lolinoj verenici. U pitanju je glumica Sloboda Mićalović.
Lolila misteriozna smrt
Lolin brat Jurica, slikar, gine oktobra 1943. godine kod Kolašina. Njihov otac Ivan nije znao tu informaciju i Ivo mu je napisao pismo 24. novembra 1943. Tri dana kasnije krenuo je u Egipat gde su bile smeštene komande obaveštajnih službi Savezničkih sila. Prema zvaničnim navodima, prilikom uzletanja aviona sa Glamočkog polja, počelo je bombardovanje. Ivo Lola Ribar je poginuo u svojoj 27. godinu. Sahrana je odražana u Jajcu, odmah nakon Drugog zasedanja AVNOJ-a. Nakon toga, telo je preneto u okolinu mesta pogibije kako ga Nemci ne bi pronašli. Pet godina kasnije, njegovi posmrtni ostaci preneti su u Grobnicu narodnih heroja na Kalemegdanu. Lola je proglašen za narodnog heroja 1944. godine.
Priča oko smrti Lole Ribara ima i svoju drugu stranu. Postoje teorije da on nije bio meta neprijatelja, već žrtva unutrašnje borbe u KPJ-u, kao pretendent na Titovu poziciju. Istoričar Vjenceslav Cenčić u knjizi “Titova poslednja ispovest” navodi da je Josip Broz pred smrt rekao Josipu Kopiniču sledeće: „Znamo da je Lola poginuo izdajom, ali mi do danas nismo za historiju rekli tko je bio organizator te izdaje i koji joj je bio cilj.“
Pogibijom Ive i Jurice, nije bio kraj tragediji porodice Ribar. Pismo koje je Lola napisao o smrti brata nikad nije stiglo do njihovog oca. Tito ga je lično obavestio da su mu sinovi stradali. Dva dana kasnije Ivan Ribar predsedava Drugim zasedanjem AVNOJ-a u Jajcu. Već naredne godine, ostaje potpuno sam, jer su Nemci u selu Kupinovo streljali i njegovu ženu Tonicu.
Nasleđe narodnog heroja
Koliko je Ivo Lola Ribar značajna ličnost naše istorije govori njegovo kulturno nasleđe. Po njemu su nazivane Ulice, trgovi, škole, studentski domovi, fabrike, sportska društva i kulturne ustanove u svim gradovima Jugoslavije. Studentski dom pored Vukovog spomenika u Beogradu danas nosi ime „Kralj Aleksandar I“, ali ga i dalje svi zovu „Lola“. On će zauvek živeti i u pesmi Korni grupe „Ivo Lola“ koju je komponovao Kornelije Kovač.
