Opasan visokim zidinama, manastir Manasija vekovima počiva u centralnom delu Srbije, nedaleko od Despotovca. Zadužbina je čuvenog srpskog despota Stefana Lazarevića, koji je prema mišljenu posetilaca sagradio „biser” srpskog srednjovekovnog života. Specifičan po mnogo čemu, ovaj manastir ima i drugi naziv – Resava.
Manasija ili Resava je decenijama unazad jedan od najposećenijih manastira u Srbiji. Postao je prava turistička atrakcija posetiocima iz regiona, ali i iz čitavog sveta. Zbog izuzetne srednjovekovne arihtekture i umetnosti koja je dostigla zenit, Manasija se ubraja u najlepše srpske građevine.
Specifična arhitektura Manasije
Oni koji su posetili manastir Manasija bez ikakvog predznanja o njegovom izgledu i istoriju, imali su manje-više sličan prvi utisak. Mislili su da je u pitanju nekakva tvrđava, sa jakim bedemima i bogatom istorijskom pričom. Visoko bedemsko utvrđenje je, definitivno, ono što prvo primetimo i po čemu pamtimo ovo zdanje. Međutim, unutar tih zidina nalazi se crkva posvećena prazniku Svetoj Trojici.
Izgradnja manastira započeta je 1407, a završena 1418. godine. Specifičnost arihtekture ogleda se u tome što je manastirska crkva opasana sa jedanaest istovetnih kula. Svaka ima prizemlje i šest spratova, a završni deo čine terase/staze sa zupcima, koje im daju izgled krune. Takođe, sve su povezane odbrambenim zidovima sa prolazom na četvrtom spratu, što ukazuje da su kule izgledom i funkcijom služile kao zaštita unutrašnjosti manastira.
Donžon ili Despotova kula
Od jedanaest kula koje čine Manasiju naročito se izdvaja jedna, tzv. donžon kula. Termin potiče iz arihtekture srednjovekovnih utvrđenja, a odnosi se na najveću, najjaču i najmasivniju kulu u čitavom utvrđenju. Ona dolazi kao mesto poslednje odbrane – utvrđenje u utvrđenju.
Izgledom, veličinom i funkcijom razlikuje se od svih ostalih kula, na šta ukazuju podatak da je izdignuta deset i po metara od čitavog nivoa manastirskog dvorišta. Takođe, njen eksterijer upotpunjuju i mašikule – balkoni koji doprinose odbrani kule. Donžon kula u manastiru Manasija poznatija je još i kao Despotova kula.
Dragulj Manasije – crkva posvećena Svetoj Trojici
Unutar zidina, u središnjem delu manastirskog prostora, nalazi se veličanstveno zdanje – crkva posvećena Svetoj Trojici. Izgrađena je, kao i čitav kompleks, u prepoznatljivom stilu moravske škole. Prilikom gradnje kao uzor poslužila je zadužbina cara Lazara, manastir Ravanica, što se uočava u izgledu fasade crkve, broju kupola, odabirom ukrasa, kao i izborom korišćenog materijala.
Ipak, podizanje Manasije pratile su i brojne novine. Uspostavljeno je jedinstvo raznorodnih elemenata i graditeljskog iskustva, despotovog vremena, ali i nemanjićkih zadužbina, koje su se oslanjale na romaničke tradicije. Različiti uticaji su se na izuzetan način spojili u crkvi Svete Trojice, čineći skladnu i koherentnu celinu. Zbog toga se može reći da je manasijska manastirska crkva odredila novi pravac srpske srednjovekovne monumentalne arhitekture.
O ktitoru manastira Manasija
Manastir Manasija je zadužbina despota Stefana Lazarevića (1377 – 1427), sina kneza Lazara i kneginje Milice. Nakon pogibije kneza u Kosovskom boju, koji se odigrao 1389. godine na vlast dolazi maloletni Stefan. Iako je tada imao samo dvanaest godina, zauzeo je očev presto i državom upravljao uz pomoć majke sve do svog punoletstva.
Bio je izuzetan vojskovođa, istakavši se u bitkama na Rovinama, kod Nikopolja i Angore, što je uslovilo i teritorijalna širenja države. Titulu kneza nosio je od 1389, pa sve do 1402. godine, kada i zvanično postaje despot. Bio je vrlo obrazovana ličnost, govoreći nekoliko jezika. Despot Stefan Lazarević dao je značajan doprinos i književnosti, napisavši „Slovo ljubve”, kao i „Natpis na mramornom stubu na Kosovu”.
Umro je iznenada, od posledica srčanog udara 1427. godine. I danas se vodi polemika o tome gde se čuvaju njegovi posmrtni ostaci. Prema mišljenju jednog broja stručnjaka oni se nalaze u manastiru Koporin, dok drugi tvrde da zidine Manasije čuvaju njegove mošti.
Resavska škola – kulturni centar Manasije
Pored toga što su ga smatrali izuzetnim vojskovođom, diplomatom, mudrim državnikom, despot Stefan Lazarević bio je veliki poštovalac nauke i umetnosti. Iznad svega obrazovana i svestrana ličnost i sam se zalagao za prosvećenost drugih. Naime, još od prvog srpskog ariepiskopa i prosvetitelja, srpska srednjovekovna crkva, ali i kultura i umetnost postaju središte duhovnog života našeg naroda.
Crkvene zidine nisu bile samo versko mesto, već su aktivno radile na razvijanju i širenju srpske duhovnosti. Tako je i Manasija postala vrlo značajan i ugledan spomenik u istoriji naše kulture. Osnovana je čuvena Resavska prepisivačka škola. Ona je okupljala učene monahe, prevodioce, književnike. Ciljevi su bili različiti: ispravljanje grešaka u tekstovima crkvene književnosti, prepisivanje hrišćanskih tekstova i kapitalnih dela antičke civilizacije.
